Laurens Waling

Of het nu Baudet en Kaag, Poetin en Biden of onze eigen ouders zijn; wanneer twee mensen waarvan we afhankelijk zijn zichtbaar met elkaar het conflict opzoeken, schrikken we daar enorm van. Helemaal als er kampen ontstaan en de nuance in het conflict verdwijnt. Verharding ontstaat doordat beide partijen zich verschansen achter argumenten waaruit blijkt dat de ander is begonnen, zij meer het slachtoffer zijn en ze ‘het recht hebben’ op ongepast gedrag/straffen. Al snel is de één (meer) goed, en de ander (meer) fout. We luisteren niet meer naar elkaar. Het (collectieve) gevoel van onveiligheid groeit. Zo werkt het met spanning in de huiskamer, in het clubhuis, in de Tweede Kamer en tussen landen. Ik vraag mij al tijden af: wanneer staan er publieke leiders op die laten zien dat het ook anders kan?

Als mijn kinderen met elkaar ruzie maken, probeer ik te voorkomen dat ik vragen stel als ‘wat is er aan de hand’. Ik wil niet zij gaan wijzen met de vinger ‘hij/zij’ begon. En al helemaal niet in de situatie komen dat ik oplossingen moet gaan zoeken. Die zijn zelden bevredigend. Meestal voelt de één (of zelfs beiden) zich vervolgens nog meer achtergesteld dan de ander. Als ouder realiseer je je al snel dat je het nooit goed kunt doen in dergelijke situaties. Wat het beste werkt is buiten het inhoudelijke conflict blijven, niet veroordelen en beide kinderen aan te spreken en vooral te helpen bij hun verantwoordelijkheid om te stoppen. Daarom vraag ik: “Waarin heeft de ander gelijk?”, “Wat kun jij doen om hem toch iets te bieden?” of “Voor welk gedrag kun je oprecht sorry zeggen?” Ik probeer beiden noch als slachtoffer, noch als dader te benaderen. Ik laat hen ervaren dat hun sorry de weg vrij maakt voor de ander om ook sorry te zeggen. Ik merk dat deze aanpak verrassend effectief werkt om de lucht te klaren. Niet dat ik nu een perfecte vader ben, daar gaat het mij niet om. Vaak genoeg lukt het me niet. Het gaat me erom dat ik graag collectief, vaker dit soort voorbeelden wil zien.

Waarom is dit zo lastig?

Niemand komt ongeschonden zijn jeugd uit. Bijna iedereen heeft ergens wel een trauma op hechting. Ieder kind voelt zich in bepaalde situaties, soms regelmatig tot in enkele gevallen permanent niet gezien door een ouder. Terecht of niet terecht doet er niet toe. Zo’n gevoel maakt een diepe indruk. Herinneringen worden in het lichaam opgeslagen en zorgen blijvend voor triggers van onveiligheid. Of wel je bent erg gevoelig om buiten gesloten te worden, ofwel je bent te ongevoelig en gedraagt je grensoverschrijdend. De ene persoon voelt zich snel onveilig, de ander triggert snel onveiligheid bij anderen. Deze gevoeligheid of ongevoeligheid, zorgt ervoor dat vaak dingen te te persoonlijk worden genomen, of worden gemaakt. Je voelt je aangevallen, of anderen voelen dit. Vaak ook in wisselende dynamiek. Het beschuldigen van de ander als dader, maakt je zelf weer dader in ogen van de ander. Etc.

Elke dag wordt trauma getriggerd. In het groot en in het klein. We hebben vaak de meest rare gewoontes en verslavingen ontwikkeld om deze spanningen niet te hoeven voelen. Maar echt ontlopen lukt nooit. Ze domineren ons leven en staan effectieve samenwerking en constructieve keuzes in de weg.

Wat zijn de pijnlijke gevolgen?

Het oplopen van deze spanningen zorgt voor onveilige situaties: thuis (verbaal en non-verbaal huiselijk geweld), in de vrienden groep (pesten), bij collega’s (grens overschrijdend gedrag) en in de maatschappij (vreemdelingen haat, oorlogsdreiging, wantrouwen van overheid en bestuur, etc.). Elke dag zien denken we ons in onveilige situaties te begeven. Die elkaar ook nog eens voeden: slechte jeugd, slechte ouder, slechte buurman, slechte vriend, slechte politicus, slechte president… Hoe banger we zijn, hoe sneller getriggerd, hoe gevoeliger en hoe meer bewijs we om ons heen zien dat we banger zijn. Een neergaande spiraal. Voedingsbodem voor roddelaars, politici en journalisten, die baat hebben bij veel ophef, stemmen en kliks/volgers.

Hoe kan het anders?

Het omgekeerde kan echter ook. Als je veiligheid en steun ervaart van een partner, familielid, vriend, collega of politieke metgezel, dan ontspan je, raak je minder gevoelig voor triggers en ben je in staat vaker de constructieve oplossing te kiezen. Je maakt zaken minder persoonlijk, waardoor je veiliger wordt en makkelijker sorry kunt zeggen voor situaties waarin je iemand pijn deed. Nu vergroot je juist de veiligheid en gaat de spiraal de andere kant op.

Stel je eens voor:

• Baudet zegt sorry tegen Kaag omdat hij niet persoonlijk had bedoeld, maar alleen zijn punt wilde maken.
• Kaag zegt sorry tegen Baudet, omdat ze zijn manier van debatteren te persoonlijk opvatte en geen andere keus zag dan hem als dader aan te wijzen.
• Biden zegt sorry tegen Poetin omdat we Poetin/Rusland al jaren niet serieus hebben genomen (of in ieder geval het gevoel hebben gegeven hem niet serieus te nemen) en dat Poetin niet diegene is die is begonnen.
• Poetin zegt sorry tegen Biden omdat hij aan de intenties van het westen twijfelde om voor vreedzame en respectvolle oplossingen te kiezen waarin Rusland gezien wordt.
• Ouders die ruzie hebben, leggen hun kinderen uit, dat het niet uitmaakt wie er gelijk heeft, maar dat zij zich verantwoordelijk voelen om de ruzie te stoppen en de veiligheid in het gezin terug te brengen.

In alle situaties kun je ook zonder je te verstoppen en de ander helemaal gelijk te geven, op zoek gaan naar het ene deel (hoe klein dan ook) waarin je de ander wel gelijk kunt geven; zonder dat je jouw gelijk helemaal hoeft los te laten.

Een veilig sociaal klimaat verandert het perspectief op elke andere crisis

In mijn beleving is verbinding en veiligheid alles wat we nodig hebben in deze tijden vol crisis. Als we beter naar elkaar luisteren, meer ontspannen in het conflict (niet vermijden!) en leren sorry te zeggen; scheppen we het sociale klimaat om veel effectiever met elkaar in de andere crisissen de constructieve keuzes te maken. Dreigingen van onveiligheid thuis/straat/kantoor, klimaat, voedsel, woningen, energie, prijzen, etc. zullen nooit verdwijnen; net als gevoelens van onveiligheid. Ze horen bij het leven. Wat we wel kunnen doen is stap voor stap verbindingen aangaan, die ons vaker weer een veiliger gevoel geven. Je kunt sneller leren terugkeren naar de basis (de veiligheid voelen in jezelf) en leren inzien dat onveiligheid een tijdelijke gewaarwording/gedachtestroom is. Dit begint bij goed ouderschap, ook van gemeenschappen, organisaties en landen. Vandaar mijn oproep aan ouders en leiders, leer je kinderen en medemensen sorry te zeggen, door zelf het goede voorbeeld te geven.

N.B. In mijn geval; vast een oprechte sorry voor iedereen die zich gekwetst voelt na het lezen van deze blog of zich op een ander moment door mij niet gezien voelde. Het is niet mijn bedoeling individuen af te wijzen; ik geloof onvoorwaardelijk in ieders goede intenties en begrijp als geen ander hoe er toch onbewust en bewust ongewenst gedrag kan ontstaan; en hoe je dat soms niet kunt zien (je schaduw of blinde vlek). Jij bent ok! Ik ben ok. Wij zijn ok. We hebben alleen samen nog een boel te leren.